فهرست مطالب
برای آشنایی با کیسه آب و پاسخ به این سوال که کیسه آب در زنان باردار چیست و چه ویژگی هایی دارد ادامه متن را بخوانید.
کیسه آب چیست؟
یک لایه محافظتی را در نظر بگیرید که از روز اول با آب بدن مادر درست می شود و تا روز آخر جنین را دربرمی گیرد. لایه محافظتی که به مثابه یک ضربه گیر است و نقش یک بادیگارد داخلی را برای جنین بازی می کند. مایعی روشن و زرد رنگ که حد و اندازه اش حساب و کتاب برحسب سانتی متر دارد. اگر می خواهید با این مایع معروف درون کیسه آب جنین آشنا شوید این مطلب همشهری تندرستی را از دست ندهید.
بخوانید: چگونه سریع باردار شویم ؟ : راه های افزایش شانس بارداری
مایع آمنیوتیک چیست؟
این مایع روشن و زرد ۱۲ روز بعد از لقاح در داخل کیسه آب و از آب بدن مادر درست می شود و جنین را دربرمی گیرد. جنین به مرور مقداری از مایع را می بلعد و به صورت ادرار دفع می کند، یعنی در حدود هفته ۲۰ بارداری، ادرار جنین تقریبا بیشتر فضای کیسه آمنیوتیک را پر می کند. این مایع حاوی مواد غذایی مهم برای جنین از جمله هورمون ها و آنتی بادی هاست. وقتی سطح مایع آمنیوتیک کم باشد به آن الیگوهیدرآمنیوس گفته می شود و وقتی هم اندازه آن بالاتر از حد معمول می رود به آن پلی هیدرآمینوس می گویند.
در شرایط عادی، سطح مایع آمنیوتیک در هفته ۳۴ تا هفته ۳۶ بارداری به میانگین ۸۰۰ میلی لیتر یعنی بالاترین مقدار می رسد.
این مقدار با نزدیک شدن به زمان تولد کم می شود و در هفته ۴۰ بارداری به طور متوسط حدود ۶۰۰ میلی لیتر مایع آمنیوتیک جنین را دربرمی گیرد.
با پاره شدن کیسه آب یا آمنیوتیک، مایع آمنیوتیک داخل کیسه از دهانه رحم و واژن به بیرون می ریزد.
کیسه آمنیوتیک معمولا در اولین مرحله شروع زایمان پاره می شود.
احتمال کم شدن مایع آمنیوتیک در هر دوره ای از بارداری وجود دارد.
اما کم شدن این مایع در شش ماهه اول بارداری خطرناک تر است.
در این دوران خطر سقط جنین و نقص های مادرزادی بیشتر از همیشه است.
مایع آمنیوتیک چه کار می کند؟
اول از همه این مایع یک ضربه گیر درست و حسابی است.
ضربه های ناگهانی، فشارهای خارجی و هر نیرویی که به شکم زن باردار وارد می شود، این مایع دفع می شود.
به غیر از ضربه گیر بودن این مایع وظیفه کنترل عفونت را هم به دلیل داشتن پادتن (آنتی بادی) به خوبی انجام می دهد.
کنترل دما هم دست این مایع است.
مایع آمنیوتیک مثل یک عایق حرارتی جنین را گرم نگه می دارد و دمای اطراف او را تنظیم می کند.
رشد عضله و استخوان جنین هم از وظایف این مایع حیاتی است.
جنین در داخل کیسه آمنیوتیک شناور است و می تواند آزادانه حرکت کند، همین موضوع عاملی برای رشد درست عضلات و استخوان های بدن جنین است.
همچنین مایع آمنیوتیک از فشرده شدن بند ناف جلوگیری می کند.
این مایع به رشد و بهبود عملکرد ریه و دستگاه گوارش هم کمک می کند.
آمنیوتیک از تغییر شکل اندام های کوچک و در حال رشد مثل انگشتان پا و دست جنین جلوگیری می کند.
مایع آمنیوتیک چطور اندازه گیری می شود؟
دکتر نازنین صفایی متخصص زنان و زایمان درباره چگونگی اندازه گیری مایع آمنیوتیک به همشهری تندرستی می گوید:
«مایع آمنیوتیک اگر زیر پنج سانتی متر باشد خطرناک است و اگر بالای ۲۵ سانتی متر باشد هم خطرساز است. این اندازه ها را در سونوگرافی مشخص می کنند
اما با این حال باز این ها اعداد دقیقی نیستند.
ممکن است اندازه مایع آمنیوتیک یک زن باردار هشت سانتی متر باشد اما با شرایط بارداری که دارد برای مادر غیرعادی باشد.
یعنی نمی توانیم بگوییم چون بالای پنج سانتی متر است پس نرمال است.
بستگی به شرایط بارداری و وضعیت زن باردار دارد.
این ها یکسری اعداد هستند و بسته به شخص می تواند تغییر کند.
ما نمی توانیم حکم کلی صادر کنیم که هرکس اندازه مایع آمنیوتیکش باید همانی باشد که تعیین شده است.
پزشک متخصص می تواند تشخیص بدهد اندازه ای که در سونوگرافی نشان داده شده نرمال است یا برای جنین مشکل درست می کند.»
مایع آمنیوتیک مثل یک عایق حرارتی جنین را گرم نگه می دارد و دمای اطراف او را تنظیم می کند.
رشد عضله و استخوان جنین هم از وظایف این مایع حیاتی است.
دلایل پایین بودن سطح مایع آمنیوتیک
احتمال کم شدن مایع آمنیوتیک در هر دوره ای از بارداری وجود دارد.
اما کم شدن این مایع در شش ماهه اول بارداری خطرناک تر است.
در این دوران خطر سقط جنین، نقص های مادرزادی، زایمان زودرس یا مرده زایی بیشتر از همیشه می شود.
اگر سطح مایع آمنیوتیک خیلی پایین باشد، برای محافظت از مادر و جنین، پزشک دستور سزارین می دهد.
اگر این اتفاق در سه ماهه آخر بارداری پیش بیاید ممکن است باعث کندی رشد جنین، مشکلات و عوارض زایمان شود.
کارشناسان معتقدند دلیل خاصی برای کم شدن حجم مایع آمنیوتیک وجود ندارد.
اما این دلایل می توانند باعث کم شدن این مایع مهم و حیاتی شوند.
o استفاده از داروهای خاص: بعضی از زنان باردار در این دوره داروهای خاصی مصرف می-کنند، بعضی از این داروها می تواند حجم این مایع را کم کند، یک زن باردار باید حتما لیست داروهایش را به پزشک زنان و زایمان بدهد.
o مشکل در جفت: یعنی وقتی خون و غذای کافی به جنین نمی رسد. یکی از دلایل ایجاد مشکل در جفت بیماری لوپوس، فشار خون بالا، دیابت و پره اکلامسی است.
o مشکل کلیه جنین: در بعضی بارداری ها نوزاد نمی تواند ادرار تولید یا دفع کند.
این مشکل می تواند برای متخصص نشانه ای باشد که مشکلی وجود دارد.
بالا بودن سطح مایع آمنیوتیک
کارشناسان معتقدند اختلالات سیستم مغزی یا عصبی، اختلالات دستگاه گوارش، اختلال در رشد استخوان که باعث رشد کم اسکلت می شود، مشکلات قلبی عروقی، اختلالات ریه جنین و عفونت، هیدروپس فتالیس وضعیتی که در آن مقدار آب غیرطبیعی در اندام های مختلف جنین جمع می شود به دلیل زیادی بیش از حد مایع آمنیوتیک است.
افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک از طریق شناسایی نشانه ها و انجام آزمایش مشخص می شود.
اگر این مشکل نشانه های کمی داشته باشد، مشکل خاصی به وجود نمی آید.
زیاد بودن مایع آمنیوتیک ممکن است باعث شود مادر حرکات جنین را آن طور که باید در سه ماهه دوم یا سوم حس کند، متوجه نشود.
در موارد ابتلا به این مشکل زمانی که پزشک ضربه ای به یک سمت شکم می زند، در جهت مقابل زیر دست پزشک شروع به لرزش می کند.
البته برای تایید این مشکل پزشک حتما از سونوگرافی کمک می گیرد.
چرا این مایع در کیسه آب زیاد می شود؟
مایع آمنیوتیک هر پنج تا شش ساعت عوض می شود و اندازه آن هم بر حسب مرحله بارداری متفاوت است.
حدود ۱۰ هفتگی که جنین ادار کردن و بلعیدن مایع را شروع می کند، میزان مایع آمنیوتیک ۲۵ میلی لیتر است و در هفته ۲۰ بارداری به حدود ۴۰۰ میلی لیتر می رسد.
در هفته ۲۸ این مقدار به ۸۰۰ میلی لیتر می رسد و تا حدود ۳۶ هفتگی بیشتر می شود.
پس از آن، این میزان به تدریج تا حدود ۴۰۰ میلی لیتر در هفته ۴۲ کم می شود.
وقتی جنین این مایع را به شکل صحیحی نمی بلعد یا بیش از حد ادرار می کند، باعث تجمع مایع آمنیوتیک می شود.
اختلالات مری یا بیماری کبدی جنین هم می تواند باعث این مشکل شود.
تشخیص این مشکل می تواند نشان دهنده مشکلاتی مثل سندرم داون یا سندرم ادوارد باشد.
دیابت مادر هم می تواند یکی از دلایل زیاد شدن این مایع باشد.
درمان زیاد شدن مایع کیسه آب چگونه است؟
در حدود ۵۰ درصد موارد و البته در موارد خفیف مشکل خودبه خود حل می شود.
معمولا پزشکان تخلیه مایع آمنیوتیک اضافه و در صورت کم بودن مایع، تزریق آن را تجویز می کنند.
یعنی با سرنگ که سوزن بلندی دارد از روی شکم وارد رحم می شوند و مایع را به داخل سرنگ می کشند و یا مایع را به درون کیسه آمینوتیک وارد می کنند.
شاید این روش را تا چند بار در طی هفته های بعد انجام دهند.
این روش عوارض شایعی ندارد اما ممکن است باعث زایمان زودرس، جداشدن جفت و پارگی زودرس پرده ها شود.
در بعضی از زنان باردار هم ممکن است پزشکان از دارودرمانی استفاده کنند. لازم به ذکر است تمام این موارد باید زیر نظر پزشک متخصص زنان و زایمان انجام شود.
برای مقابله با عوارض این اختلال ها بهتر است در روزهای پایانی بارداری بیشتر استراحت کنید.