کاکائو، بومی آمریکای مرکزی است و بیش از ۵۰۰۰ سال در این منطقه سابقه دارد اما محبوبیت و در ادامه کشتش در سرتاسر جهان گسترده شده است. در این مطلب نگاهی می‌اندازیم به برترین کشورهای تولیدکننده‌ی کاکائو در جهان.
شکلات معانی متفاوتی برای افراد مختلف دارد: یک جایزه‌ی خاص، یک لذت با عذاب وجدان یا یک خوراکی خوشمزه برای مزه کردن. اما برای تعداد زیادی از مردم در سرتاسر جهان، یک صنعت جدی هم هست. ارزش بازار جهانی شکلات در سال ۲۰۱۶ حدود ۹۸.۳ میلیارد دلار بوده است.
شکلات از دانه‌های کاکائو تهیه می‌شود که طبیعتاً محصول درخت کاکائو هستند. مورخان معتقدند مصرف شکلات به ۵ هزار سال پیش و در نزد جوامع بومی آمریکای مرکزی برمی‌گردد. با اینکه امروزه تولید و مصرف این خوراکی خوشمزه در شبکه‌ای گسترده و پیچیده‌ی جهانی صورت می‌گیرد اما کشت و تولید آن همچنان در مناطقی صورت می‌گیرد که اقلیمشان شبیه اقلیم بومی درخت کاکائو یعنی گرم و مرطوب باشد.
کدام کشورها بیشترین سهم را در تولید کاکائو دارند؟ بر اساس سازمان خواروبار ملل متحد (فائو) این کشورها ده کشور برتر در زمینه‌ی تولید کاکائو هستند:
۱۰. جمهوری دومینیکن
وقتی حرف از تولید اخلاقی شکلات باشد، دومینیکن از دو جهت حرف اول را در جهان می‌زند. یکی اینکه دولت تمام تلاشش را می‌کند تا تولید کاکائو به شیوه‌ای پایدار صورت گیرد و به محیط‌زیست آسیب نزند. دیگر اینکه از سال ۲۰۰۹ جمهوری دومینیکن پیشتاز جهان در دریافت گواهینامه‌ی تجارت منصفانه بوده است. این گواهینامه توسط سازمان‌های جهانی تجارت به محصولات کشورهایی داده می‌شود که در تولید آن‌ها به کشاورزان مبلغی کافی و منصفانه پرداخت می‌شود.
جمهوری دومینیکن از قدیم به داشتن دو نوع کاکائو معروف بوده است: نوع پرروغن‌تر و ارزان‌تر با نام سانچز و نوع خشک‌تر و بهتر عمل‌آوری شده به نام هیسپانیولا. درمجموع این کشور در سال ۲۰۱۳ چیزی در حدود ۶۸ هزار و ۲۱ تن دانه‌ی کاکائو تولید کرده است.
۹. پرو
در پرو، ظرفیت کشت کاکائو به خاطر رقابت شدید بر سر زمین کشاورزی محدود شده است. درخت دیگری با نام مشابه کوکا که از آن کوکائین به دست می‌آید و در اقلیم مشابه کاکائو می‌روید و محصولش بسیار گران‌تر از درخت کاکائو است عرصه را بر کشاورزانی که می‌خواهند کاکائو بکارند تنگ کرده است. درواقع پرو در سال‌های اخیر به بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی کوکائین جهان تبدیل‌شده است. بیش از ۶۰ هزار هکتار از اراضی پرو به کشت درخت کوکا اختصاص یافته که سالانه حدود ۳۴۰ تن کوکائین از آن به دست می‌آید. در مقابل تنها ۴۸ هزار هکتار از اراضی پرو به کشت درخت کاکائو اختصاص می‌یابد که از آن‌ها سالانه حدود ۷۱ هزار تن دانه‌ی کاکائو استحصال می‌شود.
۸. مکزیک
هارشی و فررو غول‌های صنعت شکلات‌سازی اخیراً سرمایه‌گذاری سنگینی در تأسیسات تولید کاکائو در مکزیک کردند، اما باوجود این سرمایه‌گذاری سنگین، تولید کاکائو مکزیک از ابتدای قرن ۲۱ حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است. درواقع مکزیک باید بیش از آنکه کاکائو صادر می‌کند، وارد کند. یک علت اصلی برای کاهش تولید کاکائوی مکزیک بیماری است. نوعی بیماری که در غلاف دانه‌های کاکائو ایجاد می‌شود محصول کاکائوی مکزیک را نابود کرد.
نشانه‌های امیدواری اما هنوز وجود دارد و گونه‌های جدید مقاوم به این بیماری در حال بار دادن هستند و بر اساس آمار فائو سال گذشته مکزیک توانست ۸۲ هزار تن دانه‌ی کاکائو تولید کند.
۷. اکوادور
صنعت کاکائوی اکوادور از قدیمی‌ترین‌ها در نوع خود در جهان است. در قسمت‌های اکوادوری آمازون، باستان‌شناسان بقایای کاکائو در ظروف سفالی مربوط به ۵۰۰۰ سال گذشته را کشف کردند. این تاریخ طولانی امروزه با تولید بیش از ۱۲۸ هزار تن کاکائو همچنان پاس نگه داشته می‌شود.
حجم تولید کاکائوی اکوادور به‌پای حجم تولید ابرقدرت‌های کاکائو در غرب آفریقا نمی‌رسد اما بسیاری از خبرگان صنعت شکلات کیفیت قهوه‌ی اکوادور در رده‌ی اول قرار می‌گیرد. در حالی که بسیاری از شرکت‌های چندملیتی برای تولید محصولاتشان سراغ آفریقا رفته‌اند اما شرکت‌های کوچک‌تر سازنده‌ی شکلات‌های خاص برای به دست دادن طعم‌های پیچیده و متفاوت به دنبال کاکائوی اکوادور هستند.
۶. برزیل
تقاضای کاکائوی دنیا مسلماً بیش از ظرفیت تولید دنیاست. هیچ جا به‌اندازه‌ی برزیل این واقعیت را به‌خوبی نشان نمی‌دهد، جایی که تولید کاکائو در آن در سال‌های اخیر مدام در حال کم شدن بوده است. برزیل حالا به واردکننده‌ی کاکائو تبدیل شده است یعنی مردم برزیل از سال ۱۹۹۸ بیش از آنکه کاکائو تولید کنند آن را مصرف می‌کنند.
و این وضعیت قرار نیست حالا حالاها تغییر کند: دولت برزیل پیش‌بینی کرده تولید کاکائوی این کشور تا سال ۲۰۲۴ حدود ۱۶ درصد دیگر کاهش خواهد یافت. با این حال برزیل همچنان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کاکائو در آمریکای لاتین است و در سال ۲۰۱۳ حدود ۲۵۶ هزار و ۱۸۶ تن دانه‌ی کاکائو تولید کرده است.
۵. کامرون
لیست کشورها ازاینجا به بعد از خانه‌ی کاکائو در آمریکای جنوبی از طریق اقیانوس اطلس به آفریقا سفر می‌کند، جایی که به‌جز یکی بقیه ۵ کشور برتر تولید کاکائو در آن قرار دارند. به‌طورکلی منطقه‌ی غرب آفریقا بیش از هر منطقه‌ی دیگری در دنیا کاکائو تولید می‌کند.
کامرون از قدیم یکی از کشورهای مهم تولیدکننده‌ی کاکائو در دنیا بوده است و در سال ۲۰۱۳ توانسته ۲۷۵ هزار تن کاکائو تولید کند. علیرغم این واقعیت، صنعت کاکائو در کامرون در معرض تهدید است. مدیریت ضعیف باعث شده بسیاری از درخت‌های کاکائو از سن باروری‌شان پیرتر شوند بدون اینکه درختان جوان جایگزین آن‌ها شوند یا فضای جدید برای کاشت درخت وجود داشته باشد. کشاورزان کاکائوکار کامرونی با مشکل بزرگی روبرو هستند.
۴. نیجریه
نیجریه برخلاف کامرون برنامه دارد تا تولید خود را از ۳۶۷ هزار تن فعلی به ۴۲۱ هزار تن افزایش دهد. افزایش قیمت جهانی کاکائو، افزایش تقاضا و افزایش دسترسی به فن‌آوری پیشرفته‌ی کشاورزی موجب رشد چشمگیر صنعت کاکائو در نیجریه شده است.
این شاخص‌های مثبت به معنی نبود مشکلات در صنعت کاکائوی نیجریه نیست. طبق گزارش آکسفام نابرابری جنسیتی شدیدی در مزارع کاکائوی نیجریه وجود دارد. طبق این گزارش با اینکه مردان و زنان در مزارع به یک اندازه کار می‌کنند اما دستمزد مردان به‌مراتب بیش از دستمزد زنان است.
۳. اندونزی
اندونزی تا قبل از دهه‌ی ۸۰ میلادی تقریباً هیچ کاکائویی تولید نمی‌کرد اما بعد از این تاریخ بود که ناگهان این صنعت در اندونزی به‌سرعت موشک رشد کرد. حالا این کشور سومین تولیدکننده‌ی کاکائوی دنیاست و طبق گزارش فائو در سال ۲۰۱۳ حدود ۷۷۷ هزار تن دانه‌ی کاکائو تولید کرده است.
یکی از نگرانی‌های اصلی برای مزارع کاکائو در اندونزی نوعی آفت است که در سال‌های اخیر به میزان محصول آسیب زیادی زده است. تا دهه‌ی ۲۰۰۰ میلادی صنعت کاکائوی اندونزی یک رشد مستمر و پرشتاب را تجربه کرد اما بعدازآن میزانش ثابت‌شده است. مانند غنا و ساحل‌عاج، بیشتر محصول کاکائوی اندونزی از مزرعه‌های کوچک به دست می‌آید که بنا بر گفته‌ی سازمان توسعه‌ی ماورای بحار (ODI) روشی به‌مراتب بهینه‌تر از مزارع شرکت‌های بزرگ است.
۲. غنا
در غنا، کاکائو پادشاه است و حدود یک ششم تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد. بیش از سه‌چهارم کشاورزان غنایی خودشان را مزرعه‌دار خرد می‌دانند که این به معنای این است که مزارع کاکائو تحت تملک و نگهداری کشاورزانی است که در ملک خود زندگی می‌کنند. علیرغم نبود کنترل شرکتی عوارض زیادی از کشاورزان غنایی گرفته می‌شود. به همین خاطر برخی کشاورزان غنایی محصول خود را به ساحل‌عاج قاچاق می‌کنند تا محصول خود را ۵۰ درصد گران‌تر بفروشند. اگر ابعاد تولید ۸۳۵ هزار تنی را در نظر بگیریم می‌بینیم که حجم قاچاق زیاد خواهد بود.
۱. ساحل‌عاج
ساحل‌عاج با تولید یک ونیم میلیون تن در سال، ۳۰ درصد کل کاکائوی دنیا را تولید می‌کند. شرکت‌هایی مثل نستله و کادبوری اکثر کاکائوی مورد نیازشان را از ساحل‌عاج می‌گیرند و تولید این محصول به‌تنهایی دوسوم درآمد تجاری این کشور را تشکیل می‌دهد. اخیراً نگرانی‌های جدی‌ای در مورد تولید کاکائو در ساحل‌عاج به وجود آمده است. کودکان کاری در مزارع کاکائو هستند که تا ۱۰۰ ساعت در هفته ازشان کار کشیده می‌شود و مورد سوءاستفاده‌های فیزیکی قرار می‌گیرند. علاوه بر شرایط کاری سخت، کودکان کار در ساحل‌عاج معمولاً از هیچ‌گونه امکان تحصیلی هم برخوردار نیستند.
سال گذشته یک کشاورز ساحل‌عاجی که تمام عمرش کاکائو کاشته بود وقتی سعی داشت یک بسته شکلات را برای اولین بار بخورد به صدر اخبار آمد و حیرت جهانیان را برانگیخت. او تابه‌حال طعم شکلات را نچشیده بود.
منبع: worldatlas
